April 2019. ’s Ochtends vroeg op weg naar een parkeerplaats in de buurt om daar in een taxi naar Schiphol te stappen. Op weg naar Gambia. Ongeveer 3 weken geleden las ik een berichtje via LinkedIn met de vraag of ik mee wilde op een reis waarin meedenken met dagelijkse problemen van de lokale bevolking én persoonlijke ontwikkeling hand in hand gingen. Dat maakte me nieuwsgierig. Vanuit mijn rol als bestuurder of Lid van een Raad van Toezicht denk ik veel na over de impact die een organisatie heeft op de mensen waarmee met deze organisatie in aanraking komt. Over goed bedoelde inzet die mogelijk helemaal niet het effect heeft wat er beoogd was. Over de grens tussen faciliteren en bemoeien. Voor mij ook zeker niet altijd een duidelijk lijn.
Dus ik besloot mee te gaan en mijzelf een week onder te dompelen in een dorp in Gambia samen met Nederlandse en Gambiaanse “deelnemers”. De Gambiaanse deelnemers waren medewerkers van Buzz en het UN World Food Program, WFP. In Nederland hadden wij vooraf meegekregen dat we met deze twee organisaties mee gingen denken om hun programma’s nog beter aan te laten sluiten op de dagelijkse praktijk.
En dan loop je na een relatief korte reis het dorp Fass binnen. De indrukken van het oversteken van de rivier The Gambia (waar het land naar vernoemd is) en de gelegenheid om vanuit onze bus een eerste indruk van het land op te vangen maken me nog nieuwsgieriger. De eerste dag sluiten we af met een kennismakingsdiner waarin we met elkaar praten over wat ons beweegt. Een passende afronding.
De volgende ochtend mogen we meekijken met een training die aan de vrouwen van Fass wordt gegeven door Buzz.
Hierin krijgen deze vrouwen handvatten aangereikt waarmee zij (nog) meer grip krijgen op hun financiën en ondernemerschap.De kracht van voorbeelden, delen van ervaringen en stellen van vragen wordt direct zichtbaar.
Onder een grote boom op het terrein van de lokale school praten we vervolgens met het schoolbestuur, de commissie die zorgt draagt voor de schoolmaaltijden en het WFP over het beleid en de dagelijkse praktijk. Dit programma draait in Gambia al tientallen jaren en toch of juist daarom zijn er nog altijd mogelijkheden om het programma beter te laten draaien.
Met het mee-eten met alle leerlingen sluiten we de introductie van de vraagstukken af. Alle drie erg interessant….. maar voor de focus worden we gevraagd om een keuze te maken. Daarmee kies ik om mee te denken op de vraag hoe ecologische ontwikkeling geïntegreerd kan worden in het bestaande Buzz programma.
De avond en nacht wordt er een die mij rust én bevestiging geeft. Ik slaap die nacht bij een van de vrouwen die ook de training heeft gevolgd. Met haar loop ik door het dorp, spreek met verschillende andere bewoners (al dan niet familie) van het “wijkje” waarin zij woont en speel mikado met de kinderen. En misschien is het voor mij wel het meest bijzondere de tijd die ik met de man van mijn gastvrouw voor hun huis te zitten zonder wat te hoeven zeggen. Natuurlijk aan elkaar geïntroduceerd en met handen, voeten en enkele Franse woorden met elkaar gesproken. Maar daarna beiden “gewoon zitten” en kijken naar wat er om ons heen gebeurd. Ik voel me prettig, geen noodzaak om gesprekken op gang te houden/brengen, niet onrustig omdat er misschien iets anders van mij wordt verwacht. Gewoon zitten is genoeg. En dat bevestigd opnieuw dat ik ben waar ik wil zijn. Bij mezelf.
De volgende dagen werken we actief aan ons Buzz Green project. Het interviewen van 3 en 4 generaties vrouwen geeft ons veel waardevolle inzichten. En niet alleen ons, ook zij blijken veel plezier te beleven aan het aan elkaar vertellen van verhalen. En ondertussen is het ook confronterend als de imam verteld dat hij nog geen 50 jaar geleden vanuit zijn tuin het bos in liep om antilopen te jagen. De antilopen zijn al geruime tijd weg, maar zijn tuin grenst aan een kale gras vlakte met af en toe een boom. Niets bos.
Vrouwen vertellen dat er zo weinig hout in de buurt te sprokkelen valt dat ze om nog te kunnen koken nu ook opkomende kleine twijgen uit de grond moeten trekken. Koken op gas is onbetaalbaar en pap en rijst zijn de basis van gerechten die zij zich kunnen veroorloven. Er is hier op dit moment geen alternatief om te koken. Zoekend naar alternatieve brandstoffen komen we erachter dat er mogelijkheden zijn met resten van pindaschillen en kokosnootschillen! Een mooi alternatief dat na onze reis nog verder uitgezocht gaat worden. Het besef te zien bij de vrouwen dat hun “afval” mogelijk waarde heeft is erg mooie om te zien. Hartverwarmend.
Met een presentatie aan het eind van de week inclusief een eerste opzet voor een business plan en risico-analyse sluiten we een bijzonder week af. In het vliegtuig terug naar huis zijn de eerste uitwerkingen al gemaakt en enkele dagen na terugkomst blijkt dat Triodos bank dit initiatief ook graag wil steunen.
Mijn verwachtingen zijn meer dan waargemaakt. De ervaring om “rond te lopen in je eigen casus” heeft mij inzichten gegeven die ik achter een bureau in Nederland nooit had gekregen. En enkel vragen zoals het evenwicht tussen “effectief faciliteren” en “wegnemen van verantwoordelijkheid” is actueler dan ooit.
Een mix van voorvechters van het eerste uur en mannen en vrouwen in pak. Van mensen die elkaar al lang kennen en (helaas) de intrede van mensen die constant over je schouder zoeken naar een interessanter persoon. Gelukkig was die laatste groep nog wel in de minderheid.