Als Lid van Raden van Toezicht vind ik het belangrijk mijn eigen kennis actueel te houden. Daarom heb ik een cursus gevolgd, Humanitarian Response to Conflict and Disaster van Harvard University via https://www.edx.org/
Omdat niet iedereen de mogelijkheid heeft om dit te doen deel ik hieronder mijn samenvatting van de inleidende theorie.
4 principes bij humanitaire hulpverlening
- Menselijkheid, het leven en waardigheid van wereldbevolking
- Onpartijdigheid, hulp en bescherming richt zich op de meest kwetsbaren
- Neutraliteit, het bewust niet kiezen voor een van de partijen binnen een conflict.
- Onafhankelijkheid, hoe stuur je je afhankelijkheden op een professionele manier.
Bij humanitaire acties wordt er vanuit gegaan dat het conflict een einde heeft en leidt tot vrede. Daarom wordt er voorzien in de eerste levensbehoeften zoals bescherming tegen weeromstandigheden, eten en zorg. Als het conflict langer duurt volstaat deze manier van hulpverlening niet. Omdat humanitaire organisaties vaak de enige organisaties zijn die toegang hebben tot conflictgebieden stelt dit hen voor een dilemma: moet er ook voor andere rechten, zoals educatie, gezorgd worden? En bepaal je het curriculum en hoe behoud je dan je onafhankelijkheid als je bijvoorbeeld geschiedenis gaat geven aan kinderen? Dat vaak een politiek geladen vak binnen het onderwijs. Hetzelfde geld voor het ondersteunen van lokale partijen en in opnieuw opzetten van hun dienstverlening zoals zorg of transport. Dat kan lijken op het ondersteunen van een specifieke (bevolkings-)groep welke onderdeel is van het conflict.
Onpartijdigheid richt zich op de behoeften van de meest kwetsbare groepen. Dit begint bij het toegang krijgen tot deze kwetsbare groep en in hoeverre gebruikt de vijand het verlenen van toegang als manipulatie? Door een groep mensen uit een stad te evacueren kan het lijken of je de vijand helpt. Daarom is het belangrijk om de toegang tot allen in hulp te claimen en dat ook zichtbaar te laten zijn. Daarnaast kunnen mensen van de vijandelijke groep ook behoeften hebben. Mogelijk in andere mate, maar hier moet je ook rekening mee houden. Mogelijk moet je onderhandelen om toegang en veilige doorgang te krijgen. Transparantie is daarbij het meest belangrijke van alles.
Neutraal zijn in een conflict is zoeken naar een evenwicht. Niet alleen biedt het toegang, maar zorgt ook voor de veiligheid van de hulpverleners. Zodra het idee ontstaat dat je niet neutraal bent als hulpverlenende organisatie, zal je als partij in het conflict worden beschouwd. Neutraliteit kan niet worden geclaimd, het is een belofte. Om neutraal te kunnen zijn moet je dit je je acties laten zien je je bij strikte humanitaire hulp houden.
Het verlenen van hulp kan niet zonder afhankelijkheden. Je hebt medewerkers, resources en geld nodig. De onafhankelijk gaat dus vooral over het op een professionele manier sturen van deze hulp. De besluitvorming in de organisatie op het gebied van planning, evaluatie, meting van succes wordt op een professionele manier gedaan, is transparant, wordt inzicht in gegeven en daar mag kritiek op worden geuit. In hoeverre is bijvoorbeeld de UN onafhankelijk terwijl zij overheden in hun bestuur hebben? Het advies? Kijk vooral naar je eigen organisatie en in hoeverre je daarvan voor de volle 100% kan zeggen dat deze onafhankelijk is. En nodig mensen de organisatie heen uit om je onafhankelijkheid onder de loep te nemen.
Internationale humanitaire wetgeving (IHL)
In conflicten zijn er altijd regels geweest om onnodig geweld te voorkomen. Over de eeuwen heen zijn deze regels uitgegroeid tot internationale wetgeving. De 1e conventie van Geneve in 1864 heeft hiervoor de basis gelegd. Deze is met oorlogen als WO1 en WO2 verder aangescherpt zoals tijdens de 4e conventie van Geneve in 1949. En wordt continue gezocht naar een evenwicht tussen militair ingrijpen (doelen realiseren) en menselijkheid (zo min mogelijk slachtoffers). De International Humanitairian Law (IHL) beschermt daarmee bevolking, gevangenen en gewonden. Bij aanvallen op militaire doelen moet rekening worden gehouden met doelmatigheid en beperking van schade. Bronnen voor dagelijkse leven, zoals elektriciteit, drinkwater en voedsel, moeten zichtbaar vermeden worden. De IHL geeft (“eist”) tot slot ruimte voor humanitaire hulp.
Zowel de IHL als de humanitaire principes hebben het doel om leiden te voorkomen en leven en waardigheid te beschermen. De verschillen zitten in:
- Humanitair principes zijn niet wettelijk geregeld; de IHL wel
- Humanitair principes zijn gericht op individuen en organisaties die bescherming en hulp bieden tijdens natuurrampen en gewapende conflicten. IHL is alleen van toepassing in situaties van gewapende conflicten.
De uitgangspunten van IHL zijn:
- Onderscheid tussen strijders en burgers. Aanvallen alleen op militaire doelen
- Proportioneel handelen, beschermen van civiele objecten, burgers en hulpverleners.
- Militaire noodzaak moet duidelijk aanwezig zijn
- Voorzorgsmaatregelen nemen
- Verbod om wapens die onnodige (langdurige) schade aanrichten
Tot slot zijn er regels voor de inzet van middelen en methode van oorlogsvoering welke legaal zijn en rekening houden met bescherming en omgeving.
Internationale wetgeving over criminaliteit ondersteunt de IHL en kent drie onderwerpen gerelateerd aan oorlog:
- Oorlogsmisdaden zoals verkrachting, verhongering en rekruteren van kinderen
- Misdaden tegen de menselijkheid zoals marteling en slavernij
- Genocide, daden gericht op het vernietigen van een specifieke groep
Er zijn nog verschillende andere internationale gremia die de IHL ondersteunen zoals internationale oorlogstribunalen.